BE-ja duhet të hapë shpejt dyert për anëtarët e rinj, pasi mbijetesa e saj varet pikërisht prej kësaj, shkruan në një analizë, Nathalie Tocci për gazetën e njohur britanike ”The Guardian”.
”Pushtimi rus i Ukrainës ka ringjallur zgjerimin e BE-së si një hap imperativ. Për vite me radhë, zgjerimi ka qenë një prioritet i ulët, ndërkohë që Kroacia ishte vendi i fundit që iu bashkua klubit, më shumë se 10 vjet më parë.
Por, gjërat kanë ndryshuar. Ursula von der Leyen tha në një forum në Slloveni se ”siguria e Evropës varet nga zgjerimi i bashkimit 27-vendesh”.
”Falë Vladimir Putinit”, siç tha kryeministri shqiptar, Edi Rama, ”zgjerimi është kthyer në rrugën e duhur”.
Fakti që zgjerimi është një prioritet strategjik bën të mundur pranimin e anëtarëve të rinj.
Por, nuk e bën të sigurt.
Kanë kaluar rreth 20 vjet që kur gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor, Shqipërisë, Bosnjë-Hercegovinës, Malit të Zi, Maqedonisë së Veriut, Serbisë dhe Kosovës iu premtua shpresa për anëtarësim, por që atëherë është bërë pak përparim.
Vendet e Ballkanit nuk kanë nevojë për BE-në për garanci sigurie.
Shqipëria, Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut janë anëtarë të NATO-s, ndërsa Bosnja dhe Kosova kanë një prani të madhe të NATO-s.
Është një skenar shumë i ndryshëm nga lindja e Evropës, ku mungesa e mburojës së NATO-s për të mbrojtur Ukrainën, Moldavinë dhe Kaukazin do të thotë që këto vende e shohin anëtarësimin në BE si një garanci sigurie zëvendësuese.
Por, synimi i anëtarësimit të Ukrainës në BE në veçanti ka krijuar një frikë të dukshme në Ballkanin Perëndimor se mos ky i fundit mbetet prapa.
Serbia nuk dëshiron të bëjë asgjë me NATO-n dhe marrëdhënia e saj e ngushtë me Moskën e ka komplikuar përpjekjen e Beogradit për të hyrë në BE, aq më tepër që nga pushtimi në shkallë të gjerë i Ukrainës nga Rusia.
Megjithatë, në mënyra të rëndësishme momenti i fundit rreth zgjerimit të BE-së po ndihmon vendet e Ballkanit që aspirojnë të anëtarësohen.
Po të mos ishte pushtimi i Ukrainës, negociatat e pranimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut sigurisht që do të ishin ende të bllokuara dhe Bosnje-Hercegovina nuk do të ishte njohur si kandidate në BE.
Ndoshta BE-ja gjithashtu nuk do të kishte rënë dakord për buxhetin për planin e saj të ri të rritjes prej 6 miliardë eurosh për Ballkanin Perëndimor.
Plani i kushtëzon investimet evropiane me reformat ballkanike, por nëse realizohet potenciali i tij i plotë, vendet në rajon mund të marrin për frymë pothuajse aq para sa anëtarët e plotë kanë të drejtë nën fondin e kohezionit të BE-së, i cili është krijuar për të ndihmuar rajonet më të varfra.
Kjo do ta bënte konvergjencën ekonomike midis BE-së dhe Ballkanit Perëndimor më shumë se një ëndërr për herë të parë.
Një sërë projektesh për të realizuar integrimin gradual evropian të rajonit janë në gatishmëri, siç është përfshirja e këtyre vendeve në zonën e vetme evropiane të pagesave në euro.
Ndërkohë që skepticizmi për synimet e BE-së ende ka me bollëk në Shqipëri, bisedat që kam pasur gjatë një vizite të fundit në Tiranë shkuan përtej listës së zakonshme të ankesave për trajtimin e padrejtë të rajonit nga Brukseli.
Megjithatë, kjo nuk mjafton.
Komisioneri i ardhshëm i Von der Leyenit për zgjerimin duhet të rrisë nivelin e ambicieve të asaj që mund të sjellë në të vërtetë integrimi gradual, duke marrë parasysh favoret si përfshirja në zonën Schengen.
Negociatat mbi buxhetin e ardhshëm shtatëvjeçar të BE-së, të cilat fillojnë në fillim të vitit të ardhshëm dhe mbulojnë periudhën 2028-2034, duhet gjithashtu të përfshihen në implikimet financiare të përfshirjes së anëtarëve të rinj.
Më e rëndësishmja, duhet të ndërmerren hapa për të nxjerrë helmin kryesor nga politika ekzistuese e zgjerimit.
Për një kohë të gjatë, zgjerimi është rrëmbyer nga tekat e anëtarëve ekzistues që kërkojnë të promovojnë interesat e tyre kombëtare.
Qoftë kjo Qipro dhe Greqia mbi Turqinë, Greqia dhe Bullgaria mbi Maqedoninë e Veriut, Franca (në të kaluarën) dhe Greqia mbi Shqipërinë ose Hungaria mbi Ukrainën, shfrytëzimi i politikës së anëtarësimit nga anëtarë të ndryshëm për të çuar përpara interesat e tyre (legjitime ose jo) ka penguar në mënyrë dramatike besueshmërinë e saj duke lëvizur vazhdimisht kushtet për vendet aplikante.
Rruga kryesore përmes së cilës përhapet ky helm është duke u dhënë qeverive të BE-së një mundësi për të bllokuar procesin në çdo fazë. Hungaria e Viktor Orbanit as që përpiqet ta fshehë më këtë qëllim. Megjithatë, nuk ka asgjë në ligjin e BE-së që kërkon një ndërhyrje të tillë nga shtetet anëtare, të cilave u kërkohet vetëm të ndriçojnë fillimin dhe fundin e procesit. Në raundet e mëparshme të zgjerimit, hapat ndërmjetës u trajtuan në mënyrë korrekte si çështje teknike në duart e Komisionit.
Është e mundur politikisht dhe ligjërisht t’i rikthehet kësaj metode.
Gjermania dhe Sllovenia kanë propozuar tashmë mënyra për të zbutur procesin. Shtetet e tjera anëtare që mbështesin Evropën që integron Ballkanin Perëndimor, si Austria, Kroacia, Republika Çeke, Italia dhe Sllovakia, duhet të ndjekin shembullin.
Vende të tilla si Polonia dhe vendet baltike, me interes për anëtarësimin e Ukrainës dhe Moldavisë në BE, dhe të konvertuarit e kohëve të fundit në zgjerim si Franca, duhet të dëgjojnë të gjitha zërat e tyre.
Do të ketë zëra periferikë si Hungaria dhe ndoshta Bullgaria, Greqia dhe Qiproja.
Por, siç e dëshmon historia e integrimit eu#vropian herë pas here, kur një masë kritike ndërtohet në favor të një vendimi, është shumë e vështirë për anëtarët rebelë të rezistojnë gjatë.
Nëse mbështetësit e një BE-je të zgjeruar janë besimtarë të vërtetë, është koha për ta treguar atë me veprime konkrete politike dhe jo vetëm me fjalë, por me marrëveshje dypalëshe, siç është ajo e arritur midis Italisë dhe Shqipërisë për çështjen e emigracionit.
/a.r