Ditët e fundit të Alexei Navalny mund të ndihmojnë për të kuptuar se çfarë ndodhi me disidentin anti-Putin para se të vdiste. Është të paktën shpresa e atyre që në këto orë përpiqen të rindërtojnë një të vërtetë që duket e mohuar, me një trup që nuk mund të gjendet. Ajo që dihet, siç konfirmon edhe familja e tij, është se pavarësisht kushteve shumë të rënda të paraburgimit, ai nuk ka qenë i sëmurë. Ai kishte qenë në një qeli izolimi maksimal deri në 48 orë para vdekjes së tij. E kishin dërguar atje për herë të 27-të që kur u arrestua. Gjithsej 295 ditë nga 1126 që kishte kaluar në burgjet e Putinit. Por qelia e dënimit në burgun e Kharp ishte më e keqja nga të gjitha që kishte kaluar më parë.
Izolimi maksimal i “Ujkut Polar” – IK3, burgu përtej Rrethit Arktik, më verior, është më i ashpër, i rindërtuar në vitin ‘61 mbi rrënojat e kampit të Stalinit. Ata e quajnë atë “Ujku Polar” rreth tundrës së ngrirë, në anën e lartë të Uraleve të Arktikut. Qyteti i afërt i Kharp është shtëpia vetëm e familjeve të njerëzve që punojnë në burg, rojeve dhe punonjësve. Më 1 shkurt, Navalny u kthye në “qelinë disiplinore”. Një kamare e ngrirë, e lagësht, pa dritë, e cila gjithsesi nuk gjendet kurrë në dimër. Të mërkurën e 14 shkurtit ai kthehet në një qeli “normale” pas pesëmbëdhjetë ditësh izolim. Edhe pse kalvari duhet të ketë qenë i tmerrshëm, ai duket se po e përballonte mjaft mirë.
Paraqitja e fundit e Navalny ishte më 15 shkurt, një ditë pas përfundimit të izolimit, në një seancë, nga distanca, me gjykatën e Khovrov.
Navalny u shfaq i qeshur. Fliste në video me gjyqtarin. Seanca dëgjimore kishte të bënte me një ankesë që Navalny kishte paraqitur kundër kushteve të paraburgimit në Koloninë e Ndëshkimit Numër 6 në rajonin e Vladimirit, ku ai u burgos para se të mbërrinte në Siberi. Navalny bën shaka me gjyqtarin: ai e pyet nëse mund t’i kalojë një pjesë të pagës së tij të mirë, sepse ai “është pak i thatë”. Ai qesh, gjyqtari qesh, roja qesh. Përmendet gjendja e tij e keqe shëndetësore në burg më parë (ai kishte vuajtur edhe dhimbje të forta stomaku, gjë që sugjeronte një tentativë të re helmimi), por nuk flitet për probleme shëndetësore në atë kohë. Këto janë imazhet e fundit të Navalny-t të gjallë. Videoja fiket, ai kthehet në qeli dhe vdes pas 24 orësh.
Komunikimi i parë zyrtar, për të cilin tashmë ka shumë dyshime, është ora e vdekjes së Navalny-t: 14:00 dhe 17:00. Sipas burgut, e vetmja gjë që ka ndodhur përpara është normale, shëtitje” dhënë të burgosurve. Por kohët duket se nuk përputhen. Sipas rrëfimeve të aktivistëve që kanë kaluar nëpër IK3, si Maria Pevchikh apo Igor Kalyapin, ora e ziles vendoset çdo ditë midis orës 5 dhe 6 të mëngjesit dhe ora e ajrimit të lejuar, me duar pas shpine ose me pranga, është në gjashtë e gjysmë. Temperaturat e jashtme bien deri në minus 40 gradë. Shëtitja shpesh bëhet në një oborr të ngrirë që është më i ngushtë se qelia, nga e cila i burgosuri, mezi mund të shohë qiellin. Ndonjëherë, ora e ajrit të pastër mund të kthehet në një orë torture.
“Gjatë dimrit ata mbledhin në një oborr më të madh disa të burgosur vetëm të veshur me rroba të lehta, pa pallto, shall apo doreza, dhe detyrohen të qëndrojnë pa lëvizur, madje pa mundur t’i fusin duart në xhepa ose t’i fërkojnë ato, duhet të qëndrojnë të tillë, të zhveshur, në të ftohtë për tridhjetë ose dyzet minuta. Nëse lëvizin i lajnë me ujë të ftohtë”, shkruante aktivistja Olga Romanova, duke raportuar dëshmitë e një të burgosuri.
Por ajo që nuk shkon është koha e vdekjes që nuk korrespondon me orët e kohës së lirë të lejuara në burg.
/a.r