Karl Friedrich, Israel
Krijimi i parave pasuron një pakicë zotëruese në dëm të shumicës, një proces që minon ngadalë shoqërinë dhe kërcënon kohezionin e saj.
Mendimi kritik mbi temën e inflacionit është po aq i vjetër sa vetë ekonomia, dhe natyrisht shkon përtej ekonomisë si shkencë. Problemi i inflacionit fillon kur ne ngatërrojmë mungesën e mjeteve reale me mungesën e parasë, me fjalë të tjera kur përpiqemi të maskojmë mungesën e mjeteve reale duke krijuar para.
Një objektiv individual që penalizon kolektivin
Këndvështrimi individual ekonomik (mikroekonomik) i një grupi njerëzish bëhet referencë për një problem të përgjithshëm ekonomik (makroekonomik).
Problemet individuale ekonomike mund të zgjidhen me krijimin e parave, por jo problemi i përgjithshëm ekonomik i mungesës së mjeteve dhe burimeve reale. Kjo e fundit nuk mund të rritet me krijimin monetar, por vetëm të rrishpërndahet. Prandaj, krijimi monetar ndodh në dëm të të tjerëve. Ajo çon në një rrishpërndarje nga shumica e njerëzve drejt disa përfituesve. Një pjesë e madhe e pasojave sociale dhe kulturore të inflacionit burojnë nga ky efekt rishpërndarjeje.
Ajo që e bën krijimin e parave veçanërisht tinëzare është se sa lehtë mashtrohen qytetarët. Në fillim, ekonomia duket se po lulëzon. Shpenzimet monetare dhe të ardhurat rriten. Paratë e letrës kanë një vlerë këmbimi që sapo ka filluar të gërryhet. Në këtë fazë, rishpërndarja është tashmë në punë, por ende nuk vihet re nga të gjithë: fituesit janë ata që blejnë mallra dhe asete reale në kohën e duhur, të cilat ruajnë vlerën e tyre, edhe pasi mirazhi të shpërndahet.
Jo të gjithë mund të pasurohen ndonjëherë përmes procesit të inflacionit. Më keq, edhe për ata që përfundojnë duke u larguar duarbosh, iluzioni i prosperitetit më të madh ruhet, të paktën për një kohë, përmes rritjes së konsumit – derisa zhvlerësimi i parave të letrës të shkaktojë shkatërron iluzionin – momenti kur efekti i vërtetë i rishpërndarjes bëhet e dukshme për të gjithë.
Një transferim pasurie që nuk flet emrin e saj
Një kanal i rëndësishëm përmes të cilit funksionon rrishpërndarja është inflacioni joproporcional i çmimeve të aktiveve që rezulton nga inflacioni i përgjithshëm i çmimeve.
Kjo është për shkak të një ndryshimi në sjelljen e kursimeve.
Në një ekonomi inflacioniste, kostoja oportune e mbajtjes së parasë rritet dhe, për rrjedhojë, shfaqen stimuj për të rridrejtuar kursimet drejt mallrave dhe aktiveve të mbrojtura nga inflacioni. Shfaqje e këtij fenomeni është inflacioni joproporcional i çmimeve të aksioneve dhe të pasurive të paluajtshme.
Inflacioni joproporcional i çmimit të aktiveve tenton të përfitojë klasat tashmë të pasura dhe të zgjerojë hendekun midis të pasurve dhe të varfërve. Asetet rriten në raport me të ardhurat, veçanërisht të ardhurat nga puna, dhe kështu e bëjnë më të vështirë lëvizjen në rritje. Për shembull, bëhet shumë më e vështirë të fitosh pasuri të paluajtshme me të ardhura të barabarta me pagën mesatare.
Kështu, ne mund të identifikojmë, ndër të tjera, katër tendenca të rëndësishme të rishpërndarjes për momentin:
- Nga sektori privat tek shteti dhe sektori publik.
- Nga njerëzit jo të pasur tek njerëzit e pasur.
- Nga të ardhurat nga puna te të ardhurat kapitale dhe fitimet kapitale.
- Nga të rinjtë tek të moshuarit (sepse gjeneratat e reja shpesh nuk kanë (ende) asete dhe varen më shumë nga të ardhurat nga puna).
Këto prirje rishpërndarëse çojnë në një rritje të pabarazisë ekonomike dhe për këtë arsye përbëjnë një nga pasojat kryesore sociale të inflacionit. Kjo rishpërndarje ka efekte të shumëfishta në kulturën dhe mënyrën e jetesës së grupeve të ndryshme të shoqërisë.
Padrejtësi sociale për më të rinjtë dhe më të varfërit
Në përgjithësi, rritja e pabarazisë nxit pakënaqësi ndaj sistemit dhe politikës.
Kjo mund të jetë shkaku i rënies së pjesëmarrjes në zgjedhje dhe një zhvendosje drejt margjinave politike, majtas dhe djathtas. Ky trend është veçanërisht i theksuar tek gjeneratat e reja. Ankthi ekzistencial dhe ndjenja e të braktisurit përhapen dhe shkaktojnë rritje të stresit. Në rastet më të këqija, ato çojnë në vetë-braktisje dhe dorëheqje.
Për dekada, veçanërisht tek të rinjtë, ne kemi vërejtur tregues në rritje të vuajtjes psikologjike. Përdorimi i drogës dhe shkalla e vetëvrasjeve po rritet. Këto dukuri kanë shumë shkaqe potenciale. Një prej tyre është rrishpërndarja në dëm të brezave të rinj. Por kjo mund të çojë edhe në ndryshime të tjera kulturore.
Nëse lëvizshmëria sociale në rritje vështirësohet duke krijuar kursime nga të ardhurat nga puna, kjo mund të çojë në një orientim më të madh drejt së tashmes. Në vend që të kursejmë dhe të parashikojmë të ardhmen, ne kënaqemi me kënaqësitë e konsumimit të së tashmes. Kultura YOLO (ju jetoni vetëm një herë) mund të kuptohet si një derivat i këtij trendi.
Korrupsioni kolektiv shfaqet midis brezave të vjetër dhe klasës politike, të cilët priren të përfitojnë më shumë nga procesi i rishpërndarjes. Ne nuk i njohim problemet sistematike, edhe nëse jemi plotësisht të vetëdijshëm për to, sepse nuk është për përfitimin tonë që mund të ndryshojmë diçka.
Kjo formë hipokrizie, e cila gjendet shpesh në diskursin publik, nga ana e saj përforcon, kur perceptohet, pakënaqësinë e njerëzve të pafavorizuar në këtë proces rishpërndarjeje.
Një meritokraci e rrëzuar nga një kleptokraci
Një formë megalomanie po zë vend edhe në klasën politike. Kostot reale të projekteve të mëdha politike të financuara nga inflacioni, si mbrojtja e klimës ose konfliktet ushtarake, janë të nënvlerësuara. Inflacioni çon në një dobësim të kufijve të hapësirës së politikës. Mund të rrisë edhe pakënaqësinë ndaj politikës tek ata që e njohin këtë shkëputje dhe e shohin si problematike, edhe kur kuptohet se ky proces inflacioni përfiton diku tjetër.
Kështu, inflacioni jo vetëm që shkakton një ndjenjë të shtuar të padrejtësisë, por gjithashtu nxit një kulturë mosbesimi dhe pakënaqësie.
Ne nuk kemi besim tek elitat dhe politika. Por jemi të kujdesshëm edhe ndaj sipërmarrësve të suksesshëm, sepse suksesi i tyre ekonomik nuk bazohet domosdoshmërisht në krijimin e vlerës prodhuese, por mund të jetë rezultat i rishpërndarjes inflacioniste.
Shpesh është një përzierje e të dyjave. Pra, ne nuk u besojmë atyre që të kenë sukses. Dhe kështu gërryhet baza sociale mbi të cilën është ndërtuar një sistem ekonomie tregu. Ekonomia e tregut premton të jetë një meritokraci, domethënë sukses ekonomik për ata që u ofrojnë të tjerëve diçka për të cilën janë të gatshëm të paguajnë.
Pasuria që ne gjenerojmë është pasuri për të mirën e të tjerëve. Rishpërndarja inflacioniste e kthen këtë sistem përmbys. Pasuri nga inflacioni do të thotë pasuri në kurriz të të tjerëve.