Një biznesmen rus, i akuzuar për kontrabandë të pajisjeve ushtarake, të përdorura në pushtimin e Ukrainës, pritej të ekstradohej në Shtetet e Bashkuara të Amerikës – kur arriti të ikte nga arresti shtëpiak në Itali dhe u kthye në Moskë, përmes një plani të suksesshëm arratisjeje. Ja se si ndodhi e gjitha. Vladimir Jovançiq nuk e fshihte afërsinë e tij me botën e krimit: pseudonimi që ka përdorur në llogarinë e tij në TikTok, ku ka publikuar video të kishave ortodokse, të varkave me motor dhe të palltove të shtrenjta prej gëzofi, është fraza ruse “hajdut i ligjshëm” – zhargon popullor për universin e krimit të organizuar rus.
Në orën 9:30 të mëngjesit të 17 shkurtit 2023, Jovançiq, shtetas i Bosnje e Hercegovinës, u nis me veturë nga qyteti italian Desenzano del Garda, në bregun jugor të liqenit Garda. Dy telefonat e tij celularë u lidhën me kullat telefonike në rajon, përderisa ai udhëtonte me veturë për në periferinë e Milanos, në Basiljo, pak më shumë se katër orë larg. Ishte një hap i hershëm në një plan që kulmoi me një arratisje të guximshme nga arresti shtëpiak për një rus të quajtur Artyom Uss, i cili kërkohej nga autoritetet amerikane mbi akuzën e kontrabandës së teknologjisë së ndjeshme, të përdorur në armët ruse në Ukrainë.
Babai i Ussit ishte guvernator i fuqishëm rus, i lidhur me gjigantin shtetëror të naftës, Rosneft, dhe i afërt me presidentin Vladimir Putin.Arratisja e Ussit, një ditë pasi një gjykatë italiane miratoi ekstradimin e tij për në Shtetet e Bashkuara, ishte tejet e sikletshme për autoritetet italiane; Italia, tha një ligjvënës, “e turpëroi veten ndërkombëtarisht”. Qeveria amerikane ka caktuar një shpërblim prej 7 milionë dollarësh për kapjen e tij.
Por, plani i ndërlikuar i arratisjes së tij hodhi dritë mbi operacionet e një grupi të krimit të organizuar ndërkombëtar, me rrënjë në Serbi, dhe la të kuptohej se si rusët me lidhje të fuqishme mund të jenë mbështetur në fakt në agjencitë e inteligjencës për të nxjerrë nga paraburgimi biznesmenin e kërkuar, dhe për ta çuar atë ku s’mund të jetë i kapshëm nga autoritetet italiane dhe amerikane. Prokurorët italianë kanë akuzuar gjashtë persona mbi dyshimet për përfshirje në këtë plan. Tre janë në paraburgim: një në Kroaci e një në Slloveni – që të dy në pritje të ekstradimit në Shtetet e Bashkuara – dhe një tjetër në Itali.
Janar 2023
Uss, 41 vjeç, u akuzua nga një juri e madhe e SHBA-së në shtator të vitit 2022, së bashku me një partner rus biznesi dhe me katër persona të tjerë, për përdorimin e një kompanie gjermane për të kontrabanduar teknologji ushtarake e me përdorim të dyfishtë, për magnatët dhe kompanitë ruse, në kundërshtim me sanksionet perëndimore – duke përfshirë llojet e pajisjeve elektronike që më vonë u shfaqën në fushën e betejës në Ukrainë.
Rreth një muaj më vonë, më 17 tetor 2022, ai u arrestua në aeroportin e Milanos, me një urdhër të SHBA-së. Pesë javë pas kësaj, një gjykatë në Milano e vendosi atë në arrest shtëpiak, në vend që ta mbante në burg, një veprim që shkaktoi shqetësim tek zyrtarët amerikanë dhe, pas arratisjes së tij, shkaktoi zemërim e kritika nga ligjvënësit. Uss nuk ishte i panjohur për Italinë.
Familja e tij kishte prona të paluajtshme atje, duke përfshirë hotele, ndërsa ai raportohet se zotëronte një kompani për prodhimin e verës në Sardenjë. Partneri i biznesit i Ussit, Yuri Orekhov, i cili u akuzua në të njëjtën aktakuzë të vitit 2022 në SHBA, u arrestua në Gjermani, dhe mbetet në paraburgim në Gjermani, në pritje të ekstradimit.
Në janar të 2023-tës, Uss rekrutoi Jovançiqin “dhe individë të tjerë të lidhur me një grup serb të krimit të organizuar… për ta ndihmuar atë të ikte në Rusi, në rast se do të urdhërohej ekstradimi i tij,” tha Departamenti i Drejtësisë i SHBA-së, duke përshkruar aktakuzën.
Po atë muaj, Jovançiq, 53 vjeç, takoi gruan e Ussit, një modele e quajtur Maria Yagodina, në një hotel në Milano. Të dy ranë dakord për një skemë, ku Jovançiq do të pretendonte dërgimin e ushqimeve në rezidencën e Ussit, në mënyrë që të mos ngjallte dyshime.
Yagodina i dha Jovançiqit një telefon celular dhe një paradhënie prej 10.000 eurosh, tha Departamenti i Drejtësisë, kurse më vonë atij iu dha një kartelë për të hyrë në shtëpi. Uss ndodhej në arrest shtëpiak në një komunitet të quajtur Borgo Di Vione, në Basiljo, në periferinë jugore të Milanos. I përbërë nga vila dhe shtëpi të veçanta, kompleksi e reklamon veten si vend miqësor për familje, me një restorant brenda tij, me pishinë, banjë e të tjera. Policia italiane tha se e kontrollonte Ussin disa herë në ditë, por një ligjvënës e kundërshtoi këtë pretendim në një seancë parlamenti, pas arratisjes së tij.
18 shkurt 2023
Një ditë pasi telefoni i Jovançiqit u regjistrua në rrjet në Basiljo, pas udhëtimit nga Desenzano del Garda, ai u lidh me rrjetin celular të Gjermanisë në Gotingen, 670 kilometra në veri të Milanos. Nuk është e qartë saktësisht se çfarë po bënte Jovançiq në Basiljo, dhe më pas në Gjermani. Megjithatë, një prezantim vizual i përgatitur për karabinierët e Milanos i identifikon udhëtimet e tij këtu si “Inspektimi i Parë” – kur Jovançiq dyshohet se po bënte plane për arratisjen e Ussit. Është e paqartë nëse Jovançiq udhëtoi me avion apo me veturë.
20 shkurt 2023
Telefonat e lidhur me Jovançiqin u regjistruan më pas në rrjetet telefonike italiane në orën 11:06 të mëngjesit, përsëri në Desenzano del Garda. Nuk është e qartë se si saktësisht ai udhëtoi nga Gjermania, apo kur. Sinjalet e telefonave të tij u regjistruan teksa ai udhëtonte drejt perëndimit, në autostradën A4, duke mbërritur në periferinë e Milanos, në Basiljo, në orën 15:16. Ai kaloi më pak se një orë në periferi. Sinjalet e telefonit u regjistruan më pas pranë San Xhuliano Milaneze, rreth 17 kilometra në lindje, në orën 16:03, dhe përsëri në Desenzano del Garda në 5:54 pasdite. Ai udhëtim ishte “Inspektimi i Dytë”, sipas policisë së Milanos.
22 shkurt 2023
Sinjalet e telefonit treguan se telefoni i Jovançiqit u largua nga Desenzano del Garda dhe po udhëtonte drejt lindjes, duke kaluar nëpër Slloveni dhe Kroaci, përpara se të mbërrinte në Serbi në orën 19:23.
5 mars 2023
Jovançiq u kthye nga Serbia në Itali me veturë, duke mbërritur në Desenzano del Garda në orën 20:30, sipas të dhënave të telefonit mobil. Dy ditë para nisjes, ai publikoi një video të një kishe ortodokse në Rumani, në llogarinë e tij në TikTok. Pseudonimi i llogarisë është “Vor v Zakon” ose “Hajduti i ligjshëm ” – një frazë e njohur ruse, që u referohet bosëve të krimit të organizuar në Rusi.
6 mars 2023
Sinjalet e telefonit celular të Jovançiqit treguan se ai po largohej nga Desenzano del Garda në orën 8:30 të mëngjesit në atë që policia italiane e përshkroi si “Inspektimi i Tretë”. Një ditë më vonë, Jovançiq shkoi përsëri me veturë në rezidencën e Ussit. Ai u largua nga Desenzano del Garda në 8:30 të mëngjesit dhe u nis për në Milano përmes Alesandrias, në jugperëndim – nëpërmjet një rruge jodirekte. Sinjalet e telefonit mobil e vendosën atë në Milano në orën 12:54, dhe në Basiljo në orën 16:25. Një orë më vonë, sinjali i tij i telefonit u zbulua në Trezano sul Naviljo, dhe më pas në pikën kufitare sllovene të Gorizias, ku ai dukej se kishte vozitur, në orën 22:06.
7-11 mars 2023
Telefonat celularë të Jovançiqit zbuluan se ai kishte mbërritur në një vend të paidentifikuar në Serbi, në orën 15:22. Katër ditë më vonë, ai u kthye në Itali, sipas policisë; telefonat e tij u regjistruan në Gjermani, mëngjesin e 11 marsit, dhe në Desenzano del Garda, pak pas orës 15:00. Policia italiane tha, gjithashtu, se rrjetet telefonike italiane regjistruan telefonin e Sërgjan Llolliqit, një serb 51-vjeçar. Pasi hyri në Itali, në Trieste, ai u nis me veturë për në Milano, duke mbërritur pak para orës 20:00, më 11 mars. Pak dihet për Llolliqin. Ai shërbeu si menaxher i përgjithshëm i një hoteli në Beograd, të quajtur “Putnik Inn”, nga mesi i vitit 2018 deri në fillim të vitit 2020.
Më 9 shkurt 2023, sipas dokumenteve të regjistrit të korporatave serbe, ai dha dorëheqjen nga bordi i drejtorëve të një korporate tjetër, që ndan të njëjtën adresë dhe stafin menaxhues si “Putnik Inn”. Vetë hoteli është në pronësi të një konglomerati, aksionarët e të cilit përfshijnë qipriotë dhe serbë.
Një biznesmen rus figuroi si drejtor i korporatës së përbashkët. Në prill të vitit 2023, më pak se një muaj pasi Uss u arratis nga arresti shtëpiak në Itali, Llolliq u raportua se kishte fluturuar në Polin e Veriut, duke thënë për një gazetë të Beogradit se ai ishte i pari serb që shkeli atje. Ai tha për gazetën se udhëtoi përmes Moskës dhe Krasnojarskut, ku hipi në një aeroplan ushtarak për udhëtimin në veri. Krasnojarsku është kryeqyteti i rajonit të gjerë siberian, të pasur me minerale, me të njëjtin emër, guvernator i të cilit në atë kohë ishte babai i Ussit, Aleksandr.
Autoritetet amerikane thanë se Aleksandr Uss ishte “një aleat i ngushtë i presidentit Vladimir Putin”. Llolliq kishte darkuar me guvernatorin pasi kthimit në Krasnojarsk, siç tha ai për gazetën e Beogradit. Pesë ditë pasi u shfaq artikulli ku foli Llolliq, Aleksandr Uss njoftoi dorëheqjen e tij si guvernator i Krasnojarskut. Ai tha se ishte takuar disa ditë më parë me Putinin, i cili i sugjeroi të kalonte në një rol tjetër. Nuk u dha asnjë arsye për largimin e tij.
12 mars 2023
Të dhënat e rrjetit treguan celularin e Jovançiqit, së bashku me atë të djalit të tij, Boris, duke u nisur nga Desenzano del Garda në orën 9:11 të mëngjesit, e duke mbërritur në Milano rreth 90 minuta më vonë. Babë e bir, së bashku me Llolliqin, më pas inspektuan pronën në Basiljo ku po qëndronte Uss, thuhet në të dhënat e policisë. Ata u nisën në orën 12:59. Llolliq, më pas, u duk se po largohej nga Italia, duke shkuar nga Venecia në orën 20:13.
16 mars 2023
Jovançiq dhe djali i tij blenë një veturë Volvo V60, nga një tregtar në Kastenjato, një qytet i vendosur midis liqenit Garda dhe Milanos, diku mes orës 9:27 dhe 10:30. Vetura ishte e regjistruar me emrin e Boris Jovançiqit. Vlladimir Jovançiq pastaj udhëtoi për në Serbi në të njëjtën ditë, duke kaluar nga Kroacia në pikën kufitare të Batrovcit, në orën 18:36. Targat italiane të Volvos – EP605VA – u regjistruan në videot e vëzhgimit të pikës kufitare.
21 mars 2023
Sinjalet celulare treguan se Vlladimir Jovançiq po largohej nga Serbia në orën 17:02, dhe po arrinte në Desenzano del Garda në orën 23:20. Në orën 20:22, në pikën kufitare të Batrovcit, u detektua telefoni mobil i Llolliqit. Ai ishte duke vozitur veturën Audi A8, me targa serbe BG1768HP, të cilin e kishte marrë me qira te hoteli “Putnik Inn”, në Beograd. Sipas prokurorëve italianë, Llolliqit iu bashkua në veturë një serb 47-vjeçar, i quajtur Nebojsha Illiq. Më herët, gjatë ditës, një gjykatë italiane kishte hapur rrugën për ekstradimin e Ussit në Shtetet e Bashkuara, pesë muaj pas ndalimit fillestar të tij në aeroportin e Milanos.
22 mars 2023
Matej Janezhiq, slloven 40-vjeçar, hyri në Itali në Trieste, në orën 8:31 të mëngjesit, duke vozitur një veturë Volvo S80, me targa sllovene LJDP082. Ai mbërriti në Bedizole, një vendbanim në perëndim të liqenit Garda, rreth orës 10:30 të mëngjesit. Në orën 10:45, sipas të dhënave të rrjetit telefonik mobil, katër vetura u nisën nga Bedizole, duke arritur në një qendër tregtare në Laçiarella – shtatë minuta larg me veturë nga rezidenca e Ussit – në orën 12:16.
Përveç dy Volvo-ve dhe Audi-t, në kolonë ishte edhe një veturë e katërt: Një Fiat Bravo që ishte transferuar në pronësi të Jovançiqit nga një shqiptare 36-vjeçare, e quajtur Emirada Ibo. Ibo kishte transferuar sigurimin e veturës Fiat tek Jovançiq, një javë më parë.Prokurorët italianë e akuzuan atë si bashkëpunëtore në arratisjen e Ussit.
E kontaktuar nga Radio Evropa e Lirë përmes thirrjeve telefonike, dhe me mesazhe përmes WhatsApp-it, Ibo nuk pranoi të diskutonte akuzat kundër saj me telefon, dhe kërkoi që pyetjet të dërgoheshin me shkrim. Më pas, ajo nuk pranoi t’u përgjigjej thirrjeve të tjera telefonike nga Radio Evropa e Lirë dhe u përgjigj me mesazhe me tekst, duke thënë: “Nuk di asgjë për këtë. Më vjen keq”. Në qendrën tregtare në Laçiarella, kamerat e vëzhgimit kapën Jovançiqin duke folur me Llolliqin, në orën 12:17. Një minutë më vonë, Janezhiq, Boris Jovançiq dhe një burrë që me gjasë ishte Illiq, mbërritën në qendrën tregtare. Jovançiq dhe djali i tij u panë duke blerë ushqime për rreth 20 minuta.
Në orën 13:06, katër veturat u larguan nga qendra tregtare. Dy prej tyre – njëra e drejtuar nga Jovançiq dhe tjetra nga Llolliq – arritën në kompleksin Borgo Di Vione dhe kamerat e vëzhgimit regjistruan Jovançiqin duke ecur në lagjen e mbyllur. Në orën 13:40, një person i identifikuar nga policia si Jovançiq u shfaq duke hyrë në atë që dukej të ishte rezidenca e Ussit, duke mbajtur një çantë me blerje nga Laçiarella.
Menjëherë pas kësaj, dy burra u shfaqën duke folur në një trotuar – njëri me kapelë të tërhequr mbi kokë u identifikua nga policia italiane si Uss. Kamerat më pas regjistruan Ussin dhe Jovançiqin duke ecur në një trotuar, duke dalë nga hyrja veriore e kompleksit dhe më pas duke u futur në Fiat dhe duke u larguar. Si pjesë e urdhrit të gjykatës italiane që i caktonte atij arrest shtëpiak në vend të burgimit, Uss ishte urdhëruar të mbante një byzylyk monitorimi elektronik rreth kyçit të këmbës, duke lejuar policinë ta gjurmonte dhe të njoftohej nëse ai shkonte përtej një rrezeje të caktuar të vendbanimit të tij.
Gjatë arratisjes së Ussit, thanë prokurorët italianë, transmetimi nga byzylyku i monitorimit u ndërpre me një “ndërprerës sinjali” – një pajisje që bllokon ose ndërhyn në transmetim. Në një moment më vonë, Jovançiq siguroi një prerës bulonash për të prerë pajisjen nga kyçi i këmbës së tij, sipas prokurorëve amerikanë. Më pas, Uss e hodhi pajisjen nga dritarja e veturës.
Alarmi për pajisjen e monitorimit ra në orën 13:52, duke nxitur policinë të reagojë, megjithëse është e paqartë saktësisht se sa kohë u desh që ata të mbërrinin. Dhe, në kohën kur ata arritën, Uss tanimë ishte larguar.Policia thirri zjarrfikësit për të thyer derën. Brenda, televizori ishte i ndezur dhe me zë të lartë, por shtëpia ishte bosh. Në një moment atë pasdite, Uss doli nga Fiat-i dhe hipi në Audi.
Me Jovançiqin në timon, ata u drejtuan në lindje për në Venecia, dhe më pas në kufirin slloven, së bashku me Volvon, të drejtuar nga Janezhiqi. Dy makinat kaluan kufirin në Gorizia, rreth orës 17:50, me targat e tyre të regjistruara në kamerat e vëzhgimit anash rrugës.
23 mars 2023
Vetura Audi, e drejtuar tani nga Illiq, kaloi në Serbi nga Kroacia në orën 6:40 të mëngjesit. Pasi operacioni i arratisjes u përfundua, Uss i pagoi Jovançiqit 40.000 euro shtesë, sipas prokurorëve amerikanë. Uss besohet të ketë fluturuar më pas nga Beogradi për në Moskë, por është e paqartë kur, si dhe nëse ishte në një fluturim komercial.
4 prill 2023
Pas disa ditësh spekulime në mediat italiane për vendndodhjen e tij, Uss lëshoi një deklaratë për mediat ruse. “Unë jam në Rusi! Gjatë këtyre pak ditëve veçanërisht dramatike, kisha pranë meje njerëz të fortë dhe të besueshëm. Faleminderit atyre!”, tha Uss. “Gjykata italiane, në paanshmërinë e së cilës u mbështeta fillimisht, demonstroi paragjykime të dukshme politike. Fatkeqësisht, ishte gati të ‘përkulej’ nën presionin e autoriteteve amerikane. Në situatën e sotme ndërkombëtare, kur ata ‘luajnë pa rregulla’, kthimi im në vendlindje, qoftë edhe në mënyrë kaq ‘jo standarde’, është fitore”, shtoi ai.
Një e-mail i dërguar në një adresë ruse, të lidhur me Ussin, u kthye si i padërguar. Maria Yagodina nuk u përgjigj deri në kohën e publikimit të këtij artikulli.
asojat. Jovançiq u arrestua nga autoritetet kroate më 4 dhjetor, me një fletarrestim të SHBA-së, dhe u dërgua në një qendër paraburgimi në Zagreb. Aktakuza e 27 tetorit, e cila u zbulua një ditë pas arrestimit të Jovançiqit, e akuzoi atë si një nga disa personat e përfshirë në arratisjen e Ussit. Deri në publikimin e këtij raporti, Jovançiq është në paraburgim në Zagreb, në pritje të procedurave të ekstradimit, sipas autoriteteve kroate.
Djali i tij, Borisi, u arrestua të njëjtën ditë nga autoritetet italiane, sipas agjencisë së lajmeve ANSA. Është e paqartë nëse ai gjithashtu përballet me akuza të SHBA-së. Janezhiq u arrestua më 19 janar 2024, në Lublanë, nga autoritetet sllovene, mbi bazën e një fletarrestimi italian. Ai u vendos në arrest shtëpiak, në pritje të ekstradimit në Itali, tha policia sllovene për Radion Evropa e Lirë. Tre të dyshuarit e tjerë – Illiq, Ibo dhe Llolliq – mbeten të lirë deri më tani.
As Llolliq, e as Iliq, nuk ishin të qasshëm për koment. Ministria e Drejtësisë e Serbisë nuk iu përgjigj pyetjeve të Radios Evropa e Lirë në lidhje me arratisjen e Ussit, dhe nëse qeveria kishte pranuar një fletarrestim apo kërkesë të ngjashme për ndihmë juridike nga Italia apo gjetkë. “Një turpërim ndërkombëtar”
Që nga kthimi në Rusi, Uss ka qëndruar kryesisht larg vëmendjes së publikut, me pak ose aspak postime në mediat sociale dhe përmendje në mediat ruse.
Megjithatë, pasojat e arratisjes së tij kanë vazhduar. Rreth kohës kur Uss u rishfaq në Rusi, kryeministrja italiane, Giorgia Meloni, u pyet nga gazetarët për arratisjen e tij. “Rasti është mjaft serioz”, tha Meloni, qeveria e së cilës ka qenë në detyrë që nga koha e arrestimit të Ussit. “Sigurisht që ka anomali. Mendoj se anomalia kryesore është vendimi [i gjykatës] për ta mbajtur atë në arrest shtëpiak për arsye të dyshimta, dhe të mbahet ai vendim edhe kur ka pasur vendim për ekstradim”.
Ministri i Drejtësisë, Carlo Nordio, gjithashtu sugjeroi se vendimi kishte qenë i gabuar. “Me këtë situatë të njohur, duke pasur një grua dhe një shtëpi, ky burrë shkoi në shtëpi nga burgu me byzylyk, pavarësisht nga fakti se autoritetet gjyqësore ishin përmbytur me indikacione se kishte një rrezik të lartë për arratsje”, u tha Nordio ligjvënësve italianë, më 20 prill 2023.
Dhe, në një seancë në dhomën e poshtme të parlamentit, dy javë më vonë, anëtarët e bllokut elektoral të opozitës mes Të Gjelbërve e Të Majtëve kritikuan qeverinë për trajtimin e rastit nga ana e tyre. “Si ka mundësi që ai nuk ruhej, monitorohej vazhdimisht, por vetëm çdo 72 orë?”, tha deputeti Devis Dori. “Italia, në mënyrën se si qeveria italiane ka trajtuar rastin e Artyom Ussit, sapo e ka turpëruar veten botërisht”, tha Angelo Bonelli, kryetar i partisë Evropa e Gjelbër.
Ambasada e SHBA-së në Romë nuk pranoi të komentonte, duke ia referuar pyetjet autoriteteve italiane dhe Departamentit amerikan të Drejtësisë, në Uashington. Departamenti i Drejtësisë nuk pranoi të komentojë, duke iu referuar vetëm deklaratave të publikuara më parë për shtyp. Ministria italiane e Drejtësisë nuk iu përgjigj e-maileve që kërkonin koment. Duke i shtuar intriga të mëtejme arratisjes së Ussit, u përmendën spekulime të vazhdueshme se agjencitë ruse të inteligjencës luajtën një rol në rregullimin ose lehtësimin e planit.
“Ne duhet të kuptojmë nëse ka pasur edhe ndërhyrje, ndërhyrje e jashtme nga shërbimet sekrete të Moskës”, tha ligjvënësi Dori, gjatë seancës dëgjimore në parlament, prillin e kaluar. As Dori, e as Bonelli, nuk iu përgjigjën mesazheve që kërkonin komente të mëtejshme.Në ditën e rishfaqjes së Ussit në Rusi, një kanal rus Telegram, i njohur për lidhjet e tij me shërbimet ruse të sigurisë, raportoi se arratisja e tij mund të ketë përfshirë një ish-oficer të forcave speciale italiane, i cili ka jetuar në Moskë për të paktën gjashtë vjet, dhe ishte i martuar me një grua ruse. Kanali, i quajtur Cheka-OGPU, tha gjithashtu se rusit Uss i ishte dhënë një pasaportë false. Ndërkohë, babai i Ussit e falënderoi publikisht Putinin. “Fjalë të veçanta mirënjohjeje shkojnë për presidentin tonë”, tha ai, pas kthimit të djalit të tij në Rusi.”Ai nuk është vetëm kreu i shtetit tonë, ai është një njeri me zemër të madhe dhe të hapur”.