Largimi i Bashar Al-Assad nga pushteti në Siri, është i fundit nga udhëheqësit autoritar të larguar si pasojë e protestave, të cilat kulmuan në vitin 2011 me “Pranverën Arabe”.
Udhëheqësi i hekurt i Sirisë, Bashar al-Assad është gjenerata e dytë e një dinastie familjare autokratike që mbajti pushtetin për më shumë se pesë dekada dhe zhdukja e tij mes një avancimi të shpejt të rebelëve sinjalizon një riorganizim të pushtetit në një vend strategjik jetik të Lindjes së Mesme, si Siria.
Assad është i njohur për një sundim brutal mbi Sirinë, e cila që nga viti 2011 është shkatërruar nga një luftë civile që shkatërroi vendin dhe e ktheu atë në një terren pjellor për grupin ekstremist ISIS, ndërsa shkaktoi një luftë ndërkombëtare me përfaqësues dhe krizë refugjatësh që solli miliona të zhvendosur nga shtëpitë e tyre.
Lufta filloi pasi regjimi i Asadit refuzoi të largohej para protestave masive pro-demokracisë gjatë Pranverës Arabe, në vend të kësaj duke ngritur një goditje brutale ndaj lëvizjes paqësore – duke vrarë dhe burgosur mijëra vetëm në muajt e parë.
Forcat e Asadit që atëherë janë akuzuar për shkelje të rënda të të drejtave të njeriut dhe sulme brutale kundër civilëve gjatë luftës 13-vjeçare, duke përfshirë përdorimin e armëve kimike kundër popullit të tyre.
Shtetet e Bashkuara, Jordania, Turqia dhe Bashkimi Evropian në fillim të luftës kërkuan që Assadi të largohej. Por regjimi i sanksionuar nga perëndimi dhe i izoluar ndërkombëtarisht është ngjitur në pushtet deri më tani falë mbështetjes së aleatëve të fuqishëm Rusisë dhe Iranit, dhe një fushate të pamëshirshme kundër opozitës.
Assad mori pushtetin në vitin 2000 pas vdekjes së babait të tij Hafez al-Assad, i cili u ngrit nga varfëria për të udhëhequr Partinë Baath dhe mori pushtetin në vitin 1970, duke u bërë president i vendit vitin e ardhshëm.
Asadi më i ri u rrit nën hijen e babait të tij, një aleat sovjetik që sundoi Sirinë për tre dekada dhe ndihmoi në shtytjen e një popullsie pakicë alavite në poste kyçe politike, sociale dhe ushtarake.
Ashtu si djali që e pasoi, Hafez al-Assad toleroi pak mospajtim me shtypje të përhapur dhe periudha periodike të dhunës ekstreme shtetërore. Në vitin 1982 në qytetin Hama, të cilin rebelët e pushtuan në fillim të kësaj jave, Hafez al-Assad urdhëroi ushtrinë dhe shërbimet e tij të inteligjencës të masakrojnë mijëra kundërshtarë të tij, duke i dhënë fund një kryengritjeje të udhëhequr nga Vëllazëria Myslimane.
Si djali i dytë që nuk ishte i gatshëm të merrte mantelin e babait të tij, Assad studioi oftalmologji në Londër ndërsa vëllai i tij më i madh Bassel, i cili ishte përgatitur për të pasuar Hafezin, vdiq në një aksident automobilistik në vitin 1994.
Bashar al-Assad më pas studioi shkenca ushtarake, duke u bërë më vonë kolonel në ushtrinë siriane. Pas vdekjes së babait të tij në qershor të vitit 2000, parlamentit sirian iu deshën vetëm disa orë për të ndryshuar kushtetutën për të ulur moshën presidenciale të kualifikimit nga 40 në moshën e Asadit në 34, një lëvizje që e lejoi atë të pasonte të atin muajin pasardhës. Shumë vëzhgues në Evropë dhe në Shtetet e Bashkuara dukeshin të inkurajuar nga presidenti i ardhshëm, i cili u paraqit si një lider i freskët, rinor, i cili mund të sillte një regjim më progresiv dhe të moderuar.
Gruaja e Asadit, Asma al-Assad, me të cilën ai u martua në vitin 2000, ish-bankiere investimesh me origjinë siriane, e rritur në Londër, ndihmoi në ndriçimin e kësaj pikëpamjeje. Por shpresat perëndimore për një Siri më të moderuar u fundosën kur udhëheqësi i ri mbajti lidhjet tradicionale të vendit të tij me grupet militante, si Hamasi dhe Hezbollahu. Ata më pas iu drejtuan dënimit të drejtpërdrejtë të regjimit pasi ai u përball me terrenin pro-demokracisë në vitin 2011 me forcë brutale.
Në maj të vitit 2011, presidenti i atëhershëm i SHBA-së, Barack Obama tha se regjimi i Asadit kishte “zgjedhur rrugën e vrasjeve dhe arrestimeve masive të qytetarëve të tij” dhe i bëri thirrje atij të udhëheqë një tranzicion demokratik “ose të largohet nga rruga”.
Assad është rizgjedhur me shumicë dërrmuese çdo shtatë vjet, më së fundi në vitin 2021 në ato që SHBA, Britania e Madhe, Franca, Gjermania dhe Italia i konsideruan si “zgjedhje mashtruese”. Konflikti është një gur themeli i trashëgimisë brutale të Asadit, duke lënë qindra mijëra të vdekur, dhe ajo që Kombet e Bashkuara thanë në fillim të këtij viti ishin më shumë se 7 milionë të zhvendosur brenda vendit dhe mbi 6 milionë refugjatë ndërkombëtarë.
/a.r