Gazeta me famë botërore The New York Times, i ka kushtuar një shkrim të gjatë Shqipërisë, paraqitjes së saj në Euro 2024, si dhe një interviste me kryeministrin Edi Rama.
Në shkrim theksohet se vendet e Evropës Lindore, të cilat vitet e fundit kanë mbetur prapa emrave më të mëdhenj të kontinentit të tyre, po kalojnë ditët e tyre plot shkëlqim në Gjermani.
Shkrimi i The New York Times
Shoku më i mirë i Edi Ramës gjatë verës së Kupës së Botës 1982 ishte i vetmi person që ai njihte, i cili zotëronte një televizion me ngjyra. Kështu, çdo mbrëmje, Rama do ta gjente veten të ngjeshur në kuzhinën e tij me të tjerë të panumërt, me shpresën e dëshpëruar se sinjali i turbullt dhe vezullues do të mbante.
Shqipëria ishte një ishull në atë kohë, nën sundimin represiv dhe konspirativ të Enver Hoxhës. Udhëtimet e huaja u ndaluan për të gjithë, përveç një numri të kufizuar. Edhe komunikimi me botën e jashtme, veçanërisht me Perëndimin, ishte i kufizuar. Rama dhe miqtë e tij mund ta ndiqnin atë Botëror vetëm përmes asaj që ai e quajti më pas një “rrjet i errët” i ofruar nga RAI, transmetuesi shtetëror italian.
Në një intervistë të fundit për Tuttosport të Italisë, ai tha se ende e kujton ngrohtësisht atë muaj. Italia shërbeu si avatar i Shqipërisë për turneun. Dy vendet, sipas vlerësimit të Ramës, janë “një popull i ndarë nga deti, por i bashkuar në çdo gjë tjetër, i ngjashëm si dy pika uji”.
Kur Dino Zoff, kapiteni italian, e ngriti përfundimisht trofeun në Madrid, u ndje si fitore edhe në Tiranë. “E pamë në duart e tij, sikur të ishte edhe në tonat”, tha Rama.
Triumfi, megjithatë, ishte me të vërtetë diçka si një bonus. Më shumë se çdo gjë, ajo që i mbeti Ramës nga ajo verë, dekada para se të bëhej kryeministër i Shqipërisë, ishte ndjesia se kishte jetë jashtë vendit të tij. Fjalët e komentuesve, tha ai, “patën një efekt të papërshkrueshëm tek ne që të mos ndiheshim vetëm në atë vrimë të zezë”.
Në hapjen e një ekspozite në fillim të këtij viti për jetën e Paolo Rossit, një prej heronjve të mëdhenj italianë të atij turneu, Rama e shprehu edhe më me elokuencë.
“Futbolli nuk ishte vetëm topi dhe loja për ne, ai ishte imazhi i një bote tjetër”, tha ai. “Ishte shansi për të parë një pasqyrë në lëvizje, një ëndërr të ndaluar.”
Dyzet vjet më pas, Rama nuk e ka harruar atë pushtet. Ai është kryeministër që nga viti 2013 dhe rrallëherë ka humbur një mundësi për të përdorur sportin në përgjithësi. Ai ka luajtur basketboll në rininë e tij dhe futbollin në veçanti, si një mënyrë jo vetëm për të fituar vota, por edhe për të përcaktuar një komb.
Vitin e kaluar ai drejtoi një konkurs mbarëkombëtar për të gjetur arkitektë për të projektuar tre stadiume të reja, në qytetet e Durrësit, Vlorës dhe Korçës. Gjatë një fushate zgjedhore lokale, të paktën një pjesë e platformës së tij përqendrohej në një marrëveshje që ai kishte arritur me Manchester Cityn që do të shihte Cityn, kampionin e Premier League, të hapë një shkollë futbolli në Durrës. Në vitin 2022, Tirana priti finalen e Europa Conference League.
Kjo është në kontrast të plotë me pjesën më të madhe të historisë së futbollit të vendit. Në aspektin futbollistik, Shqipëria ka mbetur gjithmonë pas edhe pjesës tjetër të Evropës Lindore. Nën Hoxhën, skuadrat e vendit shpesh refuzonin të merrnin pjesë në garat ndërkombëtare, nga frika se lojtarët do të largoheshin pasi të ekspozoheshin ndaj Perëndimit.
Në vitet pas rrëzimit të Hoxhës, klubet shqiptare kishin aq pak të ardhura sa trukimet dhe korrupsioni u bënë të përhapura. Ka gjithashtu pak ose aspak zhvillim të të rinjve në Shqipëri: vetëm tetë anëtarë të skuadrës prej 26 lojtarësh që përfaqësojnë vendin në Kampionatin Evropian të këtij viti kanë lindur atje.
Pjesa tjetër janë produkte të diasporës, që i gjurmojnë rrënjët e tyre në Greqi, Gjermani, Zvicër, Itali, Spanjë dhe Slough, qyteti satelitor londinez që mburret se është mjedisi i versionit origjinal të “The Office” dhe vendlindja e shqiptarit sulmues, Armando Broja. Për Ramën, sigurisht, të shohë ekipin të zërë vendin e tij këtë verë mes elitës evropiane, do të shërbejë si provë se puna e tij ka filluar të japë fryte. Shqipëria më në fund ka filluar të dalë nga i ftohti. Dhe në të njëjtën kohë, diçka e ngjashme po ndodh në pjesën më të madhe të Evropës Lindore.
Ndërsa Shqipëria është një rast ekstrem, ajo që ka duruar në tre dekada që nga rënia e komunizmit ka bërë jehonë edhe gjetkë në ish-bllokun sovjetik. Objektet rinore që ishin financuar nga shteti ranë në gjendje të keqe. Korrupsioni u bë i shfrenuar. Pronarët e skuadrave dhe agjentët e lojtarëve nxorën ato pak para të mbetura nga sistemi profesional. Klubet në Perëndim u hodhën në kërkim edhe për pikën më të vogël të talentit.
Dhe Shqipëria, pasi ka kaluar në epërsi ndaj Italisë me golin më të shpejtë që ka parë ndonjëherë Kampionati Evropian, vazhdoi të marrë një pikë kundër Kroacisë – vendi që ka qenë, prej vitesh, përjashtim nga rregulli i Evropës Lindore – dhe ende ka, në teori, një shans për t’u kualifikuar në fazat e eliminimit. Është, pa dyshim, një shans i vogël që Shqipëria të mundë Spanjën të hënën në Düsseldorf. The New York Times
/a.r